Nie jest łatwo przygotować spektakl w obecnej lockdownowej rzeczywistości. Grobowa cisza i bezruch zaczarowanej widowni nie mają nic wspólnego z zimnym okiem kamery, która stała się jedynym widzem, a zarazem medium, teatru w wirtualu. Można uznać, że pozostało nic. Zupełne nic. Zaraz…, ale czyż z takiego niczego nie powstało wszystko? Tylko jak to „wszystko” zaczęło w ogóle być? Może po prostu zdarzyło się wielkie, gorące, szybkie puff? I już.
O tym, co mogło stać się przyczyną zaistnienia wszechświata opowiada w przezabawny, a przy tym dydaktyczny sposób premiera Śląskiego Teatru Lalki i Aktora Ateneum. „Wielkie szybkie gorące puff” stanowi szaloną eskapadę przez cząstki elementarne, zalążki pierwszych galaktyk i spotkania z kapryśnymi (a jakże!) gwiazdami. Reżyserem żywiołowego spektaklu jest Paweł Chomczyk. Adaptując książkę z serii „To, o czym dorośli ci nie mówią” – „Kosmos” Bogusia Janiszewskiego – przygotował iście kosmiczną rozrywkę dla najmłodszych. Choć i ja, oglądając nagranie online, nie raz popłakałem się rozbawiony.
Już od pierwszych ujęć można poczuć, że czeka nas podróż w nieznane. W pomieszczeniu pełnym szpargałów, być może w teatralnej rekwizytorni, krząta się Gaja (Ewa Reymann). Mówi, że jest inspicjentką, czyli osobą, bez której nic w teatrze, a raczej wszystko, by się nie odbyło. Towarzyszy przedstawieniu cały czas, pilnuje żeby elementy kosmicznej układanki pasowały do siebie, czasem musi interweniować, podpowiadać, ale nie ingeruje w bieg rzeczy, znienacka tłumaczy też, co oglądamy.
W tajniki galaktycznej historii wdrażają widzów Krystyna Nowińska, Michał Skiba i Bartosz Socha. Zaczynają opowieść na pustej scenie, próbują pantomimą niezgrabnie zilustrować nicość. Towarzyszą im dziecięce głosy (Tymon i Krystian Chomczykowie), lekko drwią z wiedzy dorosłych, którzy nie potrafią wytłumaczyć początku żadnej cząstki wszechświata. Akcja dynamizuje się, kiedy następuje nieokreślone „wielkie szybkie gorące puff”, w ułamku sekundy pojawia się punkt, który przyczynił się do zaistnienia kosmosu. Aktorzy próbują go posmakować, powąchać, lecz na próżno. Przy rytmicznych dźwiękach piszczałek, kołatek, harmonijek wyłania się uniwersum, początkowo to tylko kilka lin dzielących przestrzeń. Z czasem scenę wypełniają gęsto podwieszone pasma materiału. Zaczyna się lekcja. Nie, nie, nie są to nudne, sucho wypowiadane monologi, tylko dynamiczna prezentacja pierwszych chwil wszechświata. Aktorzy wcielają się w cząstki elementarne, oddziaływania fizyczne i ciała niebieskie, obrazują naukowe prawidła.
Reżyser zdołał tak dobrać i połączyć najbardziej dynamiczne sekwencje ze spokojniejszymi, że powstał spektakl, który nie pozwala dzieciom na rozproszenie uwagi i w przystępny sposób uczy podstawowej wiedzy o kosmosie. Bardzo udanie funkcjonuje konwencja teatru w teatrze, prawa nauki przedstawione są w dziewięciu aktach przy użyciu rekwizytów oraz aktora-mentora, na ramionach którego umieszczono mikroscenę.
Absolutnym majstersztykiem jest wcielenie się aktorki (Krystyna Nowińska) w Słońce. W różnych etapach gwiezdnego życia recytuje wykład Wojskiego o ciałach niebieskich z „Pana Tadeusza”. Początkowo niewinna, wchodząc w wiek nastoletni robi już liczne selfie, jako dorosła recytuje z patosem, by tuż przed wybuchem wypowiadać tekst Adama Mickiewicza resztkami sił, bezgłośnie – musi ją zastąpić Gaja.
W umownym obrazie kosmicznego życia scenografia (Małgorzata Tarasewicz-Wosik) nie kipi barwami, aktorzy ubrani są w proste, szare koszule i czarne spodnie. Mimo to pokazano nie tylko zagadnienia z obszaru fizyki, chemii, czy astronomii, ale i na tej kanwie przedstawiono ludzkie uczucia, nie bez humoru. Katowickie przedstawienie nie znudzi najmłodszych, rozbawi dorosłych, a co najważniejsze, przyczyni się do zapamiętania nie jednej ciekawostki o kosmosie. Spektakl można oglądać bezpłatnie do 15 czerwca 2021 roku na stronie internetowej Ateneum oraz YouTube (tutaj).
—
„Wielkie szybkie gorące puff”
na podstawie „Kosmosu. To, o czym dorośli ci nie mówią” Bogusia Janiszewskiego adaptacja i reżyseria: Paweł Chomczyk
Śląski Teatr Lalki i Aktora Ateneum w Katowicach, premiera online 6 grudnia 2020
występują: Krystyna Nowińska, Ewa Reymann, Michał Skiba, Bartosz Socha; ze specjalnym udziałem Bogusia Janiszewskiego i Pawła Chomczyka; głosy dzieci: Tymon Chomczyk, Krystian Chomczyk
